Trường hợp một gen nằm trên NST X không có alen tương ứng trên Y.
Công thức cần nhớ
Một gen có n alen trên nhiễm sắc thể (NST) giới tính X không có alen tương ứng trên Y. thì tổng số kiểu gen là $\frac{n(n+1)}{2}+n$ trong đó:
- Ở giới XX có $\frac{n(n+1)}{2}$ kiểu gen.
- Ở giới XY có n kiểu gen
Số kiểu giao phối có thể có về gen này là: $\frac{n(n+1)}{2}\times n$.
Bài tập vận dụng
1. Bệnh mù màu đỏ lục ở người do gen thuộc NST X không có alen tương ứng trên Y qui định; trong đó alen lặn m qui định bệnh còn alen trội M qui định mắt bình thường. Số kiểu gen tối đa có thể có trong quần thể về gen này là bao nhiêu?
Hướng dẫn giải:
Ta có n=2. Áp dụng công thức $\frac{n(n+1)}{2}+n$= $\frac{2(2+1)}{2}+2$= 3 + 2 = 5 kiểu gen.
2. Tính trạng màu mắt do gen có 2 alen thuộc NST X không có alen trên Y qui định. Số kiểu giao phối tối đa có thể có trong quần thể về bệnh này là bao nhiêu?
Hướng dẫn giải:
Ta có n = 2. Áp dụng công thức $\frac{n(n+1)}{2}\times n$= $\frac{2(2+1)}{2}\times 2$= 3 x 2 = 6 kiểu giao phối.
3. Xét gen có 5 alen thuộc NST X không có trên Y. Trong quần thể có tối đa bao nhiêu loại giao tử khác nhau về gen này?
Đáp án: 5 + 6 = 11 loại giao tử.
4. Xét một gen có 4 alen thuộc NST X không có alen tương ứng trên Y. Trong quần thể có tối đa bao nhiêu loại kiểu gen mà cơ thể giảm phân tạo ra hơn 1 loại giao tử?
Đáp án: 10 loại kiểu gen giảm phân cho ra hơn một loại giao tử.
5. Xét một gen có 5 alen nằm trên NST X không có alen trên Y. Trong quần thể có bao nhiêu kiểu giao phối khác nhau về gen này để thu được đời con có kiểu gen phân li theo tỉ lệ 1 : 1 : 1 : 1?
Đáp án: 50 kiểu giao phối khác nhau.
6. Xét một gen có 3 alen thuộc NST X không có alen trên Y. Trong quần thể có bao nhiêu kiểu giao phối khác nhau về gen này để thu được đời con có 2 kiểu gen?
Đáp án: 9 kiểu giao phối.
Trường hợp một gen nằm trên đoạn tương đồng của NST X và Y
Công thức cần nhớ
Một gen có n alen nằm trên đoạn tương đồng của NST giới tính X và Y thì sẽ tạo tối đa $\frac{n(n+1)}{2}+{{n}^{2}}$ kiểu gen. Trong đó- Ở giới XX có $\frac{n(n+1)}{2}$ kiểu gen.
- Ở giới XY có $n^2$ kiểu gen.
Số kiểu giao phối có thể có về gen này là $\frac{n(n+1)}{2}\times {{n}^{2}}$.
Bài tập áp dụng
1. Trong quần thể của một loài động vật lưỡng bội, xét một locut có 3 alen nằm trên vùng tương đồng của NST giới tính X và Y. Biết rằng không xảy ra đột biến, tính theo lí thuyết, số kiểu gen tối đa về locut trên trong quần thể là bao nhiêu?
Đáp án: 6 + 9 = 15 loại kiểu gen khác nhau.
2. Trong quần thể của một loài động vật lưỡng bội, xét một locut có 3 alen nằm trên vùng tương đồng của NST giới tính X và Y. Biết rằng không xảy ra đột biến, theo lý thuyết, số kiểu giao phối tối đa về locut trên trong quần thể là bao nhiêu?
Đáp án: 54 kiểu giao phối.
3. Trong một quần thể gà, xét một locut có 4 alen nằm trên vùng tương đồng của NST giới tính X và Y. Biết rằng không xảy ra đột biến, theo lí thuyết, số kiểu gen tôi đa có thể có trong các con gà mái là bao nhiêu?
Đáp án: 16 loại kiểu gen trong gà mái (XY).
4. Ở một loại động vật lưỡng bội, một locut có 5 alen nằm trên vùng tương đồng của NST giới tính X và Y. Số loại giao tử khác nhau về gen này được tạo ra trong quần thể là bao nhiêu?
Đáp án: 15 loại giao tử khác nhau.
5. Ở một loài động vật lưỡng bội, một gen có 6 alen nằm trên NST giới tính X, Y. Số kiểu giao phối tối đa có thể có trong quần thể thu được đời con có kiểu gen ít nhất là bao nhiêu?
Đáp án: 216 kiểu giao phối.
6. Trong quần thể của một loài động vật lưỡng bội, xét một locut có 4 alen nằm trên vùng tương đồng của NST giới tính X và Y. Biết rằng không xảy ra đột biến, theo lí thuyết, số dòng thuần khác nhau có thể có về gen này là bao nhiêu?
Đáp án: 8 dòng thuần.