Để tính số kiểu gen và số kiểu giao phối tối đa khi có 2 hay nhiều gen cùng nằm trên một cặp nhiễm sắc thể tương đồng ta có thể áp dụng một số công thức rút gọn như sau:
Xét k gen nằm trên cùng một NST thường, các gen có số alen lần lượt là $a_1, a_2, a_3,...,a_k$. Ta có
- Số loại tổ hợp gen trên 1 NST tối đa của k gen là: $a_1.a_2.a_3...a_k = K$.
- Số kiểu gen đồng hợp về tất cả các gen có thể có là: $C_K^1=K$.
- Số kiểu gen dị hợp về một hoặc nhiều cặp gen có thể có là: $C_K^2=\frac{K(K-1)}{2}$.
- Số kiểu gen tối đa về tất cả các gen trên là: $\frac{K(K+1)}{2}$.
- Số kiểu giao phối có thể có về tất cả các cặp gen trên là: $[\frac{K(K+1)}{2}].[\frac{K(K+1)}{2}]$.
Bài tập vận dụng
1. Xét 2 cặp alen A, a và B, b cùng nằm trên 1cặp NST đồng dạng. Hãy cho biết có bao nhiêu kiểu gen đồng hợp tử trong số các kiểu gen nói trên?
ĐS: 4
2. Xét hai gen cùng nằm trên một cặp NST thường, trong đó một gen có 3 alen và một gen có 4 alen. Trong quần thể có tối đa bao nhiêu kiểu giao phối về cả 2 locus này?
ĐS: 6084
3. Xét hai gen cùng nằm trên một cặp NST thường có xảy ra hoán vị, trong đó một gen có 3 alen và một gen có 4 alen. Trong quần thể có thể có tối đa bao nhiêu kiểu gen mà cơ thể giảm phân tạo ra 2 loại giao tử?
ĐS: 30
4. Xét ba gen cùng nằm trên một cặp NST thường, không xảy ra hoán vị gen, trong đó một gen có 3 alen, một gen có 4 alen và một gen có 5 alen. Trong quần thể có tối đa bao nhiêu kiểu gen mà khi cơ thể giảm phân tạo 2 loại giao tử?
ĐS: 1770
5. Xét 3 gen nằm trên cùng một NST thường không xảy ra hoán vị, trong đó một gen có 3 alen, một gen có 4 alen và một gen có 5 alen. Trong quần thể có thể có tối đa bao nhiêu kiểu giao phối trong đó kiểu gen giữa hai giới là khác nhau?
ĐS: 3347070
6. Xét 3 gen nằm trên cùng 1 NST thường có xảy ra hoán vị, trong đó một gen có 5 alen và một gen có 6 alen. Trong quần thể có thể có tối đa bao nhiêu kiểu giao phối thu được đời con có 1 loại kiểu gen?
ĐS: 900