Khi biết số alen của mỗi gen và vị trí của các gen trên NST ta có thể tính được số kiểu gen đồng hợp, dị hợp và số kiểu gen tối đa của các gen đã cho cũng như số kiểu giao phối trong quần thể.
Ở phần 1 ta chỉ xét trường hợp một gen có n alen nằm trên nhiễm sắc thể (NST) thường.A. Công thức để giải bài tập sinh
Ở một loài có bộ NST lưỡng bội, xét một gen có n alen nằm trên NST thường thì trong quần thể
- Có tối đa: $\frac{n(n+1)}{2}$ .kiểu gen trong đó
+ n kiểu gen đồng hợp.
+ $\frac{n(n-1)}{2}$kiểu gen dị hợp.
- Số kiểu giao phối có thể có về quần thể đó là ${{\left( \frac{n(n+1)}{2} \right)}^{2}}$(số kiểu gen ở giới đực nhân với số kiểu gen ở giới cái).
B. Bài tập sinh học áp dụng
Bài tập 1. Ở người, gen quy định nhóm máu gồm 3 alen nằm trên NST thường. Trong quần thể người tối đa số kiểu gen quy định nhóm máu là bao nhiêu?
* Ta có: n=3 => thay vào công thức $\frac{n(n+1)}{2}$= $\frac{3(3+1)}{2}=6$
Bài tập 2. Ở một loài động vật có bộ NST lưỡng bội, màu sắc cánh do một gen gồm 4 alen nằm trên NST thường quy định. Trong quần thể có bao nhiêu kiểu giao phối về gen này?
Hướng dẫn giải:
Ta có: n=4 => thay vào công thức ${{\left( \frac{n(n+1)}{2} \right)}^{2}}$=${{\left( \frac{4(4+1)}{2} \right)}^{2}}=100$.
Bài tập 3. Ở một loài thực vật, màu sắc hoa do một gen 4 alen nằm trên NST thường quy định; các alen quan hệ trội – lặn hoàn toàn. Trong quần thể có thể có bao nhiêu kiểu giao phấn về kiểu gen này để đời con chỉ xuất hiện 1 loại kiểu gen?
Hướng dẫn giải:
Đời con chỉ xuất hiện 1 loại kiểu gen khi mỗi bên P chỉ tạo ra 1 loại giao tử hay nói cách khác hai bên P đều có kiểu gen đồng hợp.
Xét gen quy định màu sắc hoa có 4 alen thì số kiểu gen đồng hợp tối đa có thể có là 4. Vậy số kiểu giao phấp mà đời con chỉ xuất hiện 1 loại kiểu gen là 4x4=16.
Bài tập 4. Ở một loài có bộ NST lưỡng bội, xét một gen có 5 alen nằm trên NST thường; các alen có quan hệ trội – lặn hoàn toàn. Trong quần thể có thể có bao nhiêu kiểu tự phối về gen này để đời con xuất hiện hơn một loại kiểu gen?
Cơ thể tự phối mà đời con xuất hiện hơn 1 loại kiểu gen khi cơ thể mang kiểu gen dị hợp.
Xét gen có 5 alen nằm trên NST thường thì số kiểu gen dị hợp có thể có về gen này là 10. Vậy số kiểu tự phối về gen này để đời con xuất hiện hơn 1 loại kiểu gen là 10.
Bài tập 5. Ở một loài có bộ NST lưỡng bội, xét một gen có 5 alen nằm trên NST thường; các gen có quan hệ trội – lặn hoàn toàn. Trong quần thể có thể có bao nhiêu kiểu giao phối về gen này ở đời con xuất hiện hơn 1 loại kiểu gen?
Đáp án: 200
Bài tập 6. Trong một quần thể ngẫu phối, xét một gen có 4 alen nằm trên NST thường. Số kiểu giao phối giữa các cá thể thuần chủng khác nhau có thể có trong quần thể là bao nhiêu?
Đáp án: 12
Bài tập 7. Ở ong mật, xét tính trạng màu mắt do 3 alen quy định nằm trên NST thường. Số kiểu gen tối đa về tính trạng màu mắt trong quần thể ong mật là bao nhiêu?
Đáp án: 9