Câu 119 đề minh họa lần 3 năm 2017 môn sinh học có câu bài tập liên quan đến Quy luật di truyền tổng hợp như sau:
Ở một loài động vật, cho biết mỗi gen quy định một tính trạng, các alen trội là trội hoàn toàn. Phép lai P: ♂$\frac{AB}{ab}Dd$ × ♀$\frac{AB}{ab}Dd$, thu được F1 có số cá thể mang 3 cặp gen lặn chiếm 4%. Biết rằng không xảy ra đột biến nhưng xảy ra hoán vị gen cả trong quá trình phát sinh giao tử đực và giao tử cái với tần số bằng nhau. Theo lí thuyết, có bao nhiêu phát biểu sau đây đúng về F1?
I. Có tối đa 30 loại kiểu gen và 8 loại kiểu hình.
II. Số cá thể mang kiểu hình trội về một trong ba tính trạng chiếm 10%.
III. Số cá thể dị hợp tử về cả ba cặp gen chiếm 34%.
IV. Khoảng cách giữa gen A và gen B là 20 cM.
A. 4.
B. 1.
C. 3.
D. 2.
Đây là bài dạng bài tập sinh học không khó, tuy nhiên không có kỹ năng giải nhanh thì sẽ không đủ thời gian để hoàn thành nhưng câu hỏi mang tính phân loại cao như thế này. Trước khi giải bài này các em cần tham khảo thêm các bài sau:
- Tính nhanh tỉ lệ kiểu gen và kiểu hình ở F1 khi biết bộ mẹ đều dị hợp 2 cặp gen
- Phương pháp tính nhyanh bài tập hoán vị gen thường gặp
Bây giờ chúng ta cùng nhau giải nhanh và chi tiết bài tập sinh học này. Trước tiên chúng ta tách phép lai 3 cặp tính trạng do 3 cặp gen nằm trên 2 cặp NST thường khác nhau thành 2 phép lai:
- PL1: $\frac{AB}{ab}$ × $\frac{AB}{ab}$
- PL2: $Dd$ × ♀$Dd$
Đề bài cho biết, số cá thể đồng hợp lặn cả 3 cặp gen (aa, bb, dd) chiểm tỉ lệ 4%. Trong đó ở phép lai 2 (PL2) ta sẽ thu được kiểu gen đồng hợp lặn (dd) = 1/4.
Mà tỉ lệ kiểu hình 3 tính trạng lặn (aa, bb, dd) = (aa, bb) х (dd) = (aa, bb) х 1/4 = 4% (theo đề).
Suy ra. tỉ lệ kiểu hình (aa, bb) = 16%; Đề có cho, trong quá trình phát sinh giao tử đực và giao tử cái có hoán vị gen với tần số bằng nhau
⇒ tỉ lệ giao tử ab = 0,4 (hay 40%) [đây là giao tử liên kết].
⇒ Tần số hoán vị (f) = 20%
Ta tính các yêu câu mà đề bài hỏi như sau:
- Số kiểu gen ở F1 = [2.2(2.2+1)/2][2(2+1)/2] = 10×3 = 30
- Số kiểu hình = 4×2 = 8
- Số kiểu gen mang kiểu hình trội 1 trong 3 tính trạng sẽ có 3 trường hợp = TLL + LTL + LLT = (A-, bb, dd) + aa, B-, dd) +aa, bb, D-). Ta tính nhanh từng trường hợp như:
+ TH1: (A-,bb, dd) = (A-, bb)(dd) = (25%-16%)(25%) = 2,25%
+ TH2: (aa, B-, dd) = tương tự TH1 = 2,25%
+ TH3: (aa, bb, dd) = (aa, bb)(Dd) = (16%)(75%) = 12%
Vậy: Tỉ lệ kiểu hình mang 1 trong 3 tính trạng trội = TH1 + TH2 + TH3 = 16,55%
- Số cá thể dị hợp về cả 3 cặp gen (Aa, Bb, Dd) = (Aa, Bb)(Dd) = (Ab/aB + AB/ab)(1/2) = (1%+1% + 16% + 16%)(1/2) = 17%.
- Khoảng cách giữa gen A và B = tần số hoán vị (f%) = 20cM.
Bài này các em rất đễ tính nhầm ý thứ III. Dạng bài này các em cần rèn kỹ năng giải nhanh thì mới đủ thời gian hoàn thành được những câu phân loại thí sinh. Như vậy thì sẽ có cơ hội đạt điểm 9-10 trong kỳ thi THPT Quốc Gia sắp tới.